Đốt rơm rạ tràn lan sau mùa gặt tại Hà Nội vẫn tái diễn vào năm 2021

Trường Đại học Khoa học Tự Nhiên thuộc hệ thống Đại học Quốc Gia Hà Nội, vừa có nhóm nghiên cứu công bố kết quả cuộc nghiên cứu Kiểm kê phát thải hoạt động đốt rơm rạ sau mùa gặt. Trên thực tiễn, việc đốt đồng vẫn tái diễn dù đã qua nhiều năm kêu gọi loại bỏ.

Do đó, Trung tâm Sống và Học tập vì Môi trường và Cộng đồng (Live and Learn) đã bắt tay cùng Chi cục Bảo vệ môi trường – Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội để đưa ra các giải pháp thay thế. Đồng thời tích cực hỗ trợ, đồng hành cùng người dân địa phương thực hiện. Nhằm giảm thiểu hoạt động trái quy định ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên và gia tăng mức ô nhiễm không khí này.

Tình hình thực tế về việc đốt đồng, rơm rạ sau mùa vụ tại Hà Nội

Công trình nghiên cứu thuộc khuôn khổ dự án “Xây dựng bản đồ về khối lượng rơm rạ thải bỏ ngoài đồng ruộng trên địa bàn thành phố Hà Nội”. Phó Giáo sư, Tiến sỹ Hoàng Anh Lê – Trưởng nhóm nghiên cứu cho biết. Trong vụ Đông Xuân năm 2020, tổng diện tích canh tác lúa trên địa bàn thành phố Hà Nội là 67.493 ha. Chiếm khoảng 20% diện tích canh tác lúa. Được phân bố ở 22/30 quận, huyện, thị xã của Thủ đô. Tổng sản lượng lúa là 427.713 tấn, lượng rơm rạ bỏ lại trên đồng ruộng là 384.505 tấn. Tỷ lệ rơm rạ bị đốt ngoài đồng ruộng trong vụ Đông Xuân năm 2020 trung bình là 20%. Các quận, huyện có tỷ lệ đốt rơm rạ cao từ 35-60% là: Gia Lâm, Hoàng Mai, Thường Tín, Thạch Thất và Chương Mỹ.

Trong vụ Mùa năm 2020, diện tích canh tác lúa thấp hơn là 57.971 ha. Sau thu hoạch, lượng rơm rạ khô bỏ lại trên đồng ruộng là 251.266 tấn. Tỷ lệ rơm rạ bị đốt trên toàn thành phố vụ này khá thấp, trung bình chỉ khoảng 2%.

Đáng chú ý, các chất ô nhiễm từ hoạt động đốt rơm rạ có thể lan trong không khí. Ảnh hưởng đến cả những người không sống gần nơi đốt rơm rạ. Nhóm nghiên cứu đã sử dụng các số liệu về phát thải. Kết hợp cùng các dữ liệu về khí tượng (nhiệt độ, lượng mây, hướng gió, tốc độ gió) cho thấy, vùng ô nhiễm chính nằm ở phía Nam Hà Nội là thị trấn Đại Nghĩa (huyện Mỹ Đức); thị trấn Vân Đình (huyện Ứng Hòa) và xã Kim Bài (huyện Thanh Oai).

Các giải pháp tiềm năng để thay thế hoạt động đốt đồng

Để kiểm soát các hoạt động này, ngày 18/9/2020, UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Chỉ thị 15/CT-UBND. Về việc tăng cường các biện pháp quản lý nhà nước đối với hoạt động đốt rơm rạ.

Cụ thể UBND thành phố yêu cầu Chủ tịch UBND các quận, huyện, thị xã chịu trách nhiệm trước UBND thành phố trong việc chỉ đạo, triển khai thực hiện. Đảm bảo từ ngày 1/1/2021 không còn hoạt động đốt rơm rạ; các phụ phẩm cây trồng và chất thải khác không đúng quy định trên địa bàn.

Giải pháp quy mô lớn

Bên cạnh đó, nhiều giải pháp được thiết lập nhằm nâng cao giá trị và hiệu quả xử lý rơm rạ. Cụ thể, các giải pháp quy mô lớn, áp dụng với các khu vực sử dụng máy móc, công nghệ. Bao gồm: cày vùi rơm rạ vào đất và lấy nước vào ruộng ngay sau thu hoạch; mô hình kết hợp (cuốn rơm – cày vùi gốc rạ – rải phân vi sinh); sử dụng làm nhiên liệu cho sản xuất năng lượng sinh học thay thế. Các xã có thể lựa chọn nhiều giải pháp khác biệt để phù hợp với đặc tính địa phương. Như: Vịt Vân Đình (huyện Ứng Hòa), Bò sữa (huyện Ba Vì), Gốm Bát Tràng (huyện Gia Lâm)

Giải pháp quy mô nhỏ

Các biện pháp quy mô nhỏ áp dụng với các hộ gia đình, cá nhân: ủ rơm bằng chế phẩm sinh học, vi sinh (làm phân bón hữu cơ ngay tại đồng ruộng hoặc hỗ trợ các cây trồng khác); trồng nấm; tận dụng rơm rạ trong chăn nuôi (làm thức ăn và làm đệm lót sinh học.)

Cô Trần Thị Yến – Chi hội trưởng Chi hội Nông dân thôn Bắc Thượng, xã Quang Tiến, huyện Sóc Sơn (Hà Nội) cho biết, Hội Liên hiệp Phụ nữ huyện Sóc Sơn đã xây dựng và thực hiện mô hình xử lý rơm rạ thành phân hữu cơ tại 2 xã điểm. Để giảm thiểu tình trạng đốt rơm rạ trái quy định. Sau một thời gian triển khai mô hình, 1 tấn rơm rạ sau 45 ngày ủ đã được chuyển thành 25 tấn phân hữu cơ. Phục vụ cho sản xuất cây trồng và hoa màu.

Hạn chế khi thực hiện mục tiêu không đốt rơm rạ tràn lan

Quy mô lớn áp dụng với các khu vực sử dụng máy móc, công nghệ. Như mô hình kết hợp (cuốn rơm – cày vùi gốc rạ – rải phân vi sinh); sử dụng làm nhiên liệu cho sản xuất năng lượng sinh học thay thế… Tuy nhiên kinh phí đầu tư khá cao nên bà con nông dân chưa “mặn mà”. Thành phố cũng chưa có cơ chế để hỗ trợ thường xuyên.

“Trong Luật Bảo vệ Môi trường chưa có chế tài nào cụ thể quy định cho hành vi đốt rơm rạ, điều này gây khó khăn cho địa phương trong việc tiến hành xử lý hành vi trên”, bà Lê Thị Bích Thủy cho hay.

Cũng theo bà Thủy, hiện Sở TNMT Hà Nội đang đề xuất quy định về nghiêm cấm các hành vi đốt rơm rạ và sử dụng bếp than tổ ong vào một điều Luật đặc thù của Hà Nội. Tuy nhiên sẽ mất khá nhiều thời gian để được phê chuẩn, cho nên trước mắt, Sở TNMT Hà Nội vẫn tiếp tục nâng cao trách nhiệm của địa phương trong việc thực thi Chỉ thị 15, đồng thời tăng cường tuyên truyền nâng cao ý thức của người dân nhằm chấm dứt nạn đốt rơm rạ nhằm giảm nguy cơ ô nhiễm môi trường, hướng tới mục tiêu 100% rơm rạ không bị đốt bỏ sau mỗi vụ gặt.